Hepatit A, Hepatit A virusunun (HAV) yol açdığı, əsasən qaraciyərə təsir edən və kəskin qaraciyər iltihabı ilə nəticələnən yoluxucu bir xəstəlikdir. Virus adətən çirkli su və qida vasitəsilə, bəzən də yoluxmuş şəxslə birbaşa təmasdan sonra ötürülür. Hepatit A, xüsusilə gigiyenik şəraiti zəif olan bölgələrdə geniş yayılmışdır.
            Xəstəliyin simptomlarına qızdırma, zəiflik, ürəkbulanma, qusma, sarılıq (gözlərdə və dəridə saralma) və qarın ağrısı daxildir. Əksər hallarda xəstəlik kəskin fazadan sonra sağalsa da, nadir hallarda ağırlaşmalara, hətta qaraciyər çatışmazlığına səbəb ola bilər.

Hepatit A peyvəndi və onun tətbiqi
           Hepatit A peyvəndi, virusdan qorunmanın ən təsirli yoludur. Hazırda müxtəlif markalarda peyvəndlər mövcuddur, lakin milli peyvənd təqvimimizə hal-hazırda əlavə olunmamışdır.

Hepatit A peyvəndi adətən 1 yaşından başlayaraq edilə bilər. Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı 12 aydan sonra peyvənd etməyi tövsiyə edir. Hepatit A peyvəndi iki dozada tətbiq olunur; İkinci doza adətən birinci dozadan 6-12 ay sonra edilir. Hepatit A peyvəndinin vurulması üçün spesifik aylar təyin olunmur, çünki peyvənd ilin istənilən vaxtında tətbiq oluna bilər. Əsas olan, düzgün zaman aralığına riayət edilməsidir.

• Birinci doza: Hepatit A peyvəndinə ehtiyacı olan şəxslərə ilkin olaraq vurulur. Bu, səyahət planlaşdıranlar, risk qrupunda olan şəxslər və ya xəstəlik yayılmış ərazilərə gedənlər üçün tezliklə tətbiq edilə bilər.
• İkinci doza: Birinci dozadan sonra 6-12 ay müddətində vurulur. Bu doza tam qoruma təmin etmək üçün vacibdir.

Hepatit A peyvəndi əzələ daxilinə (intramuskulyar) vurulur. Peyvənd adətən:

• Uşaqlar və böyüklər üçün: Çiyin əzələsinə (deltoid əzələ) tətbiq olunur.
• Körpələr üçün: Bud əzələsinə vurula bilər, çünki bu yaş qrupunda çiyin əzələsi kifayət qədər inkişaf etməmiş ola bilər.

Peyvəndin təsir müddəti nə qədərdir?

• İlk dozadan sonra 2-4 həftədə qismən qoruma yaranır, ikinci doza ilə qoruma 20 ilə qədər davam edir.

• Yüngül yan təsirlər: inyeksiya yerində ağrı, yüngül qızdırma, yorğunluq. Ciddi reaksiyalar nadirdir.

Kimlərə peyvənd vurulmur?

• Peyvənd komponentlərinə qarşı ciddi allergiyası olanlara vurulmamalıdır və aktiv qızdırmalı xəstəlik zamanı təxirə salınmalıdır.

Ehtiyac halında, yəni Hepatit A xəstəsi ilə təmas sonrası sürətli qorunma varmı?

• Xəstəliklə təmasdan sonra 2 həftə ərzində peyvənd qoruma təmin edə bilər. İmmun qlobulinlə birgə tətbiq mümkündür.

Digər peyvəndlərlə birlikdə vurula bilərmi?

• Bəli, Hepatit B və digər peyvəndlərlə eyni anda, lakin fərqli inyeksiya yerlərindən vurula bilər.

Səyahət edənlər üçün xüsusi məsləhətlər varmı?

• Riskli bölgələrə gedənlər ən azı 2-4 həftə əvvəl ilk dozanı vurdurmalıdır. Risk yüksək olan yerlərə Asiya, Afrika, Orta və Cənubi Amerika aiddir.

Nəticə
Hepatit A, ciddi və yoluxucu bir xəstəlikdir, lakin peyvəndlə qarşısını almaq mümkündür. İki doza peyvənd tətbiqi ilə həm fərdi, həm də ictimai sağlamlıq qoruna bilər. Xüsusilə risk qruplarında olan şəxslərin peyvənd olunması tövsiyə edilir. Gigiyenik qaydalara riayət edərək və peyvəndlərdən istifadə etməklə bu xəstəliklə effektiv mübarizə mümkündür.

Şəbnəm Bağırlı

Pediatr