0-6 yaş dövrü insanın emosional inkişafı üçün ən kritik mərhələlərdən biridir. Bu dövrdə uşağın duyğusal reaksiyaları formalaşır, bağlanma üslubu inkişaf edir və emosional tənzimləmə bacarıqları meydana çıxır. Bu məqalədə bağlanma nəzəriyyəsi və erkən emosional inkişafın əhəmiyyəti barədə qısa məlumat veriləcək.

Bağlanma və onun psixoloji təsiri

Bağlanma (attachment) uşağın əsas baxıcıları ilə qurduğu emosional əlaqəni ifadə edir. John Bowlby və Mary Ainsworth-un araşdırmaları göstərir ki, körpənin baxıcısı ilə qurduğu bağ onun gələcək sosial və emosional inkişafına təsir edir.

Bağlanma tipləri:

1.Təhlükəsiz bağlanma – uşaq ana və ya baxıcısına güvənir, çətinlik çəkdiyi zaman ondan dəstək alır.

2.Təhlükəli bağlanma – iki alt kateqoriyaya bölünür:

·      Narahat/ambivalent bağlanma – uşaq baxıcısına qarşı qarışıq hisslər keçirir; bəzən yaxınlıq axtarır, bəzən isə narahatlıq hiss edir.

·      Qaçan/qaçınan bağlanma – uşaq baxıcısından uzaq dayanır və ona etibar etmir.

3.Təşkilatlanmamış bağlanma – uşaqda qeyri-müəyyən davranışlar müşahidə olunur və baxıcıya qarşı həm qorxu, həm də bağlılıq hiss edə bilər.

Bağlanma üslubu uşağın gələcək münasibətlərini və emosional sabitliyini müəyyənləşdirir. Təhlükəsiz bağlanma qurmuş uşaqlar gələcəkdə daha güclü özünüdərketmə və emosional tənzimləmə bacarıqlarına malik olurlar.

Emosional inkişafın əsas mərhələləri:

0-6 yaş arasında uşağın emosional inkişafı müxtəlif mərhələlərdən keçir:

·      0-12 ay: uşaq əsas emosiyaları (sevinc, kədər, qorxu, qəzəb) nümayiş etdirir və baxıcısının emosional reaksiyalarına həssas olur.

·      1-3 yaş: emosional tənzimləmə başlayır, uşaqlar öz hisslərini ifadə etməyi öyrənir və sosial duyğular (utanc, qısqanclıq) inkişaf edir.

·      3-6 yaş: empatiya formalaşmağa başlayır, uşaqlar başqalarının hisslərini dərk edir və emosiyalarını idarə etmək üçün strategiyalar formalaşdırırlar.

Erkən uşaqlıq dövründə bağlanma üslubu və emosional tənzimləmə bacarıqları uşağın gələcək psixoloji inkişafına ciddi təsir edir. Bu dövrdə valideyn və baxıcıların uşağa sevgi və təhlükəsizlik hissi verməsi, onların emosional sağlamlığı üçün vacibdir.

Abbasova Zülfiyyə

Psixoloq, psixoterapevt, ailə danışmanı