Yastıpəncəlik (düz ayaq), ayağın qövsünün normaldan daha aşağıda olması vəziyyətini ifadə edir.

Ayaq adətən belə görünür:

• ayağın iç tərəfinin ortası yerə dəyir.
• daban və ayağın topuq hissəsi yerə toxunur.

Lakin bu həmişə belə olmur. Bəzən qövs düzgün inkişaf etmir və ya yerə doğru düzəlir.

Yastıpəncəlik, körpələr və kiçik uşaqlarda normal sayılır. Düz ayaq simptomları hər zaman müşahidə olunmaya bilər, bəzi hallarda digər bədən hissələrində ağrı və ya narahatlıq yarada bilər. Yastıpəncəlik ayaqların və ayaq biləklərinin uyğunluğunu və hərəkətini dəyişdirir, buna görə də aşağıdakı simptomlar baş verə bilər:

Əsas simptomlar:

1. Daban ağrısı: ayağın qövsünün düz olması daban üzərində əlavə təzyiqə səbəb ola bilər, bu da ağrı və ya narahatlığa yol açar.
2. Qövs ağrısı: ayağın qövsünün düzəlməsi səbəbindən qövs üzərində ağrı və narahatlıq yarana bilər.
3. Ayaq və diz ağrısı: ayaq və dizlərin uyğunluğundakı dəyişikliklər digər hissələrdə, məsələn, ayaq və dizdə ağrıya səbəb ola bilər.

Digər əlamətlər:

1. Ayaqqabı deformasiyaları.
2. Tez-tez yıxılmalar.
3. Ayaqlarda sərtlik və şişkinlik.

Düz ayağın səbəbləri müxtəlif ola bilər. Əsasən, aşağıdakılar düz ayaq inkişafına səbəb ola bilər:

1. Uşaq inkişafı:

• Ayaq qövslərinin düzgün inkişaf etməməsi düz ayağa səbəb ola bilər. Körpələrin və çox sayda kiçik uşağın yastıpəncəliyi olur, çünki onların ayaq qövsü hələ də inkişaf etməmişdir və körpə yağları qövsü gizlədir. Kiçik uşaqlar ayaqlarını yuxarı qaldırdıqda qövsün görünməsi mümkündür.
• Çox uşaqlarda 10 yaşına qədər daha müəyyən bir qövs inkişafı olur. Bəzi uşaqlarda heç vaxt qövs inkişaf etməyə bilər ki, bu da tamamilə normaldır və problemlərə yol açmaya bilir.

2. Yaşlanma:

• Ayaq dəyişiklikləri: Yaşlandıqca ayaqlarda aşınma və yıpranma səbəbiylə qövsün düşməsi yastıpəncəliyə səbəb ola bilər.

3. Xüsusi tibbi hallar:

• Ehlers-danlos sindromu: bu genetik xəstəlik bağ toxumasına təsir edir və düz ayağa səbəb ola bilər.
• Serebral iflic: beyin funksiyalarına təsir edən bu vəziyyət ayaq əzələlərinə və uyğunluğuna təsir edə bilər;
• Əzələ distrofiyası: əzələ gücünün azalması yastıpəncəliyə səbəb ola bilər.

4. Risk faktorları:

• Kişi cinsi: kişilər yastıpəncəlik üçün daha yüksək risk qrupundadır.
• Revmatoid artrit: bu iltihabi vəziyyət ayaqların və digər oynaqların strukturuna təsir edə bilər.
• Şəkər xəstəliyi: şəkər xəstəliyi də bu problemə səbəb ola bilər.
• Artıq çəki: çəki artımı ayaqlara əlavə təzyiq yaradır və yastıpəncəlik riskini artırır.

Yastıpəncəliyin səbəbləri müxtəlif ola bilər və bəzən bir neçə faktor eyni anda təsir göstərə bilər. Mütəxəssisə müraciət etmək müalicə üçün ən yaxşı yanaşma olacaqdır.

Yastıpəncəliyin diaqnozu adətən aşağıdakı üsullarla aparılır:

1. Fiziki müayinə:

• Ayaq izinin yoxlanılması: həkim ayağınızın yerə toxunduğunu görmək üçün ayaq izinizi yoxlaya bilər. Nəmli səthdə yeridikdən sonra quruyan səthə addımladığınızda, düz ayaqlı bir şəxs tam ayaq izi buraxa bilər. Bu, yastıpəncəliyin göstəricisi ola bilər.

2. Ölçmə və yoxlama:

• Ayaq ölçmək: doktorunuz ayaqlarınızın ölçülərini və uyğunluğunu yoxlaya bilər. Bu, ayaq qövsünüzün dərəcəsini və digər strukturlarını qiymətləndirməyə kömək edir.
• Simptomların sorğusu: doktorunuz sizdən ayaq ağrıları, narahatlıq və digər simptomlar haqqında məlumat alacaq. Bu, yastıpəncəliyin digər vəziyyətlərdən fərqləndirilməsinə kömək edir.

3. Görüntüləmə testləri:

• Rentgen: ayağın strukturunu qiymətləndirmək üçün rentgen çəkilə bilər. Bu, qövsün düzləşməsinin dərəcəsini və ayaqdakı digər potensial problemləri görməyə kömək edir.
• MRT (Maqnit rezonans tomoqrafiya): bəzi hallarda, daha detallı görüntüləmə üçün MRT istifadə oluna bilər. Bu, ayaqdakı toxuma və strukturların vəziyyətini daha dəqiq göstərir.

4. Əlavə testlər:

• Gait analizi: ayaq və dizlərin hərəkətini analiz etmək üçün gait analizi aparıla bilər. Bu, yastıpəncəliyin hərəkətə təsirini daha yaxşı başa düşməyə kömək edir.

Əgər ayaqlarınızla bağlı narahatlıqlarınız varsa, həkimə və ya bir podiatristə müraciət etmək faydalı ola bilər. Onlar sizə uyğun müayinə və müalicə yollarını təklif edə bilər.

Yastıpəncəliyin müalicəsi simptomların şiddətinə və səbəbinə görə fərqlənə bilər. Əgər yastıpəncəlik ağrı və ya narahatlıq yaratmırsa, müalicəyə ehtiyac olmayabilər. Lakin simptomlar varsa müalicə aşağıdakı metodlarla ola bilər:

1. Ortotiklər (ayaqqabı içliyi):

• Qövs dəstəkləri: ortotiklər, ayaqqabılara yerləşdirilən xüsusi daxilolmalardır. Bunlar ayağın qövsünü dəstəkləməyə kömək edə bilər və yastıpəncəliklə bağlı ağrı və ya zədələri idarə etməyə kömək edər.

2. Fiziki terapiya:

• Məşqlər: ayaq və aşağı ayaq əzələlərini gücləndirən və uyğunluğu yaxşılaşdıran məşqlər təyin oluna bilər. Bu məşqlər ağrını azaltmağa və ayağın hərəkətini yaxşılaşdırmağa kömək edə bilər;
• Stretching: ayaq əzələlərinin elastikliyini artırmaq üçün stretching məşqləri də faydalıdır.

3. Çəki idarəetməsi:

• Arıqlama: çəkinin çox olması da yastıpəncəliyin simptomlarını pisləşdirə bilər. Sağlam çəkini saxlamaq ayaqlarınıza olan təzyiqi azaldır və simptomları idarə etməyə kömək edə bilər.

4. Dəstəkli ayaqqabılar:

• Dəstəkləyici ayaqqabılar: dəstək verici və ayağa yaxşı oturan ayaqqabılar yastıpəncəliyin simptomlarını idarə etməyə kömək edə bilər. Bu ayaqqabılar ayaqların düzgün uyğunluğunu təmin edir və ağrını azaltmağa kömək edə bilər.

5. Cərrahiyyə:

• Cərrahi müdaxilə: Bəzi hallarda, digər müalicə üsulları effektiv olmadıqda, cərrahiyyə düşünülə bilər. Cərrahiyyə, yastıpəncəliyin daha ciddi hallarında struktur düzəlişləri etmək üçün istifadə olunur.

Ayaqqabı alarkən nələrə diqqət etməlisiniz?

Ayaqqabı alarkən aşağıdakı məqamlar nəzərə alınmalıdır:

1. Ayağınızı ölçün:

• Uzunluq və genişlik: ayağınızın uzunluğunu və genişliyini ölçdürmək üçün mütəxəssisə müraciət edin. Ayağınızın ölçüsü zamanla dəyişə bilər, buna görə də müntəzəm olaraq ölçüləri yeniləmək faydalıdır.

2. Ayaqqabının ayağınızın təbiətinə uyğun olması:

• Ayağın forması: ayaqqabının ayağınızın təbii şəklinə uyğun olduğuna əmin olun.

3. Ayaqqabının ucu ilə ən uzun barmaq arasında boşluq:

• 1 santimetr: ayaqqabının ən uzun barmağınızla ayaqqabının ucu arasında təxminən 1 santimetr boşluq olmalıdır. Bu, ayaqlarınıza hərəkət etmək üçün kifayət qədər yer təmin edir və rahatlığı artırır.

4. Dabanın hündürlüyü:

• 2.5 santimetrdən aşağı: dabanın hündürlüyü mümkün qədər aşağı olmalıdır, ideal olaraq 2.5 santimetrdən az. Yüksək dabanlar ayaqlarınıza əlavə təzyiq və ağrı yarada bilər.

5. Aktivliyə uyğunluq:

• Təyinatlı ayaqqabılar: ayaqqabılarınızı hansı fəaliyyət üçün alacağınızı nəzərə alın. Məsələn, idman ayaqqabıları qaçış, yürüyüş və ya digər idman fəaliyyətləri üçün xüsusi dəstəyə və amortizasiyaya malik olmalıdır. Hər fəaliyyət növü üçün uyğun ayaqqabı seçmək ayaq sağlamlığınızı qorumağa kömək edir.

Novruzzadə Ərşad

Fizioterapevt